Trong thực tế, hàng loạt sự cố gần đây đã phơi bày giới hạn của Decentralized. Khi một vụ hack hay khủng hoảng xảy ra, nhiều giao thức blockchain lớn – từ Ethereum, BNB đến Solend, Cetus, Hyperliquid – lại buộc phải ra quyết định mang tính chất Centralized để cứu nguy.
Những động thái này thường được biện minh là để bảo vệ người dùng và hệ sinh thái, song ngay lập tức gây tranh cãi vì mất đi một phần tính Decentralized.
Dưới đây, chúng ta sẽ phân tích các trường hợp tiêu biểu, lý do can thiệp, hệ quả nếu không can thiệp, cũng như quan điểm cá nhân về những biện pháp này. Cuối cùng, bàn về khái niệm “Decentralized thực dụng” – làm thế nào thiết kế cơ chế vượt quyền minh bạch, có kiểm soát và đồng thuận, không phá hủy niềm tin của người dùng.
Nhận ngay Voucher Trading từ 15 USDT đến 600 USDT & Đặc quyền truy cập Private Trading Group từ The Block LAB khi hoàn tất đăng ký và KYC tài khoản.
Những vụ việc điển hình và cách xử lý
DAO Hack (2016)
- Vụ tấn công DAO trên Ethereum khiến khoảng 60 triệu USD ETH bị đánh cắp.
- Cộng đồng Ethereum đã chọn hard fork mạng lưới để hoàn tiền cho nhà đầu tư.
- Việc này tạo ra hai chuỗi riêng biệt: Ethereum và Ethereum Classic, do một nhóm phản đối với lý do nguyên tắc “không thay đổi lịch sử blockchain”.
- Tuy nhiên, mình cho rằng fork là cần thiết để bảo vệ nhà đầu tư và duy trì niềm tin vào hệ sinh thái.
- Nếu không can thiệp, hậu quả sẽ là hàng chục triệu USD mất sạch, uy tín Ethereum sụp đổ, khiến nhiều người rút vốn và giá ETH có thể trượt dài.
BSC và lựa chọn sinh tồn (2022)
- Tháng 10/2022, Binance Smart Chain bị hack hơn 570 triệu đô qua cầu nối Token Hub.
- Để chặn đứng thiệt hại lan rộng, đội ngũ phát triển đã chọn tạm dừng toàn bộ chain – một quyết định rõ ràng không mang tinh thần Decentralized.
- Nếu không làm vậy, hacker có thể tiếp tục rút tiền, phá vỡ niềm tin người dùng, gây hoảng loạn trên toàn hệ. Thanh khoản sẽ cạn kiệt, các dapp sụp đổ, người dùng tháo chạy – và BSC có thể không bao giờ phục hồi.
- Dù đi ngược lý tưởng, mình nghĩ quyết định đó giữ được mạng lưới, cứu được cộng đồng, và đưa BSC trở lại đường đua. Bài học ở đây không phải là bỏ qua nguyên tắc, mà là: có lúc, sống còn mới là ưu tiên hàng đầu.
Khủng hoảng Solend (2022)
- Một “cá voi” đã vay với tỷ lệ đòn bẩy cực cao trên giao thức cho vay Solend (Solana).
- Nếu giá SOL lao dốc, khoản vay này sẽ bị thanh lý trên chuỗi, gây hỗn loạn và đổ vỡ thanh khoản.
- Solend tổ chức cuộc bỏ phiếu governance đầu tiên, trao cho Solend Labs quyền đặc biệt tạm thời chi phối tài khoản whale để thanh lý qua OTC.
- Biện pháp này vấp phải phản đối mạnh và cuối cùng bị rút lại.
- Nếu không can thiệp, mình nghĩ nền tảng có nguy cơ gánh nợ xấu rất lớn và đồng SOL có thể bị đẩy về giá 0 trong kịch bản xấu nhất.
Vụ hack Cetus (mới nhất 2025)
- Cetus – Native DEX trên hệ sinh thái Sui – bị hacker đánh cắp khoảng 220 triệu USD tài sản.
- Trong đó 162 triệu USD bị các validator “đóng băng” ngay lập tức.
- Sui Foundation và cộng đồng nhanh chóng phối hợp:
- Các validator nhận diện địa chỉ chứa tiền bị đánh cắp và sẽ bỏ qua mọi giao dịch liên quan cho đến khi xác minh xong.
- Mục tiêu là ngăn tài sản bị hacker tuồn ra thị trường và giữ lại gần 3/4 số tiền bị đánh cắp.
- Nếu không can thiệp, toàn bộ 220 triệu USD có thể trôi vào tay kẻ xấu, kéo theo sụp đổ thanh khoản do lòng tin về sự bảo mật và an toàn đã mất trên mạng Sui.
Vụ tấn công Hyperliquid (2025)
- Hyperliquid – một DEX/mạng lưới DeFi – xảy ra một vụ thao túng thị trường với thiệt hại tiềm năng 230 triệu USD.
- Một đồng tiền ít thanh khoản (JELLYJELLY) bị short squeeze dữ dội.
- Hyperliquid phải chọn giữa:
- Mất trắng 230 triệu USD
- Hoặc phá bỏ nguyên tắc Decentralized để can thiệp khẩn cấp
- Nhóm quản trị khẩn cấp đã họp trong 2 phút và quyết định gỡ cặp JELLYJELLY khỏi sàn, chấm dứt “cơn bão”.
- Dù ngăn thua lỗ, hành động này làm dấy lên câu hỏi về giá trị thực sự của phân quyền.
Mục đích thực sự của các hành động can thiệp
1. Tránh hiệu ứng domino, giữ thanh khoản hệ thống
- Khi một vị thế lớn bị thanh lý, các giao thức có thể gánh nợ xấu khổng lồ và mất thanh khoản.
- Solend, Cetus và Hyperliquid đều can thiệp vì lo ngại bán tháo gây sụp đổ thị trường.
- Họ lựa chọn những phương án như: thanh lý OTC, đóng băng ví, hoặc loại cặp giao dịch nguy hiểm.
2. Bảo vệ niềm tin cộng đồng
- Một đợt bán tháo có thể phá tan niềm tin người dùng vào nền tảng.
- Ethereum hard fork với lý do: “phải bảo vệ nhà đầu tư và duy trì niềm tin”.
- Hyperliquid cũng thừa nhận: nếu để mất 230 triệu USD, niềm tin hệ thống sẽ sụp đổ.
3. Duy trì hoạt động bình thường của nền tảng
- Mất tài sản lớn sẽ khiến giao thức sập đổ.
- Cetus kịp thời đóng băng, Hyperliquid gỡ cặp coin – để bảo vệ hệ sinh thái khỏi thảm hoạ lan rộng.
- Mục tiêu là duy trì ổn định tạm thời, tạo cơ hội phục hồi về sau.
Hệ quả nếu không can thiệp
- Hacker/cá voi bán tháo tài sản ồ ạt, như vụ Cetus, làm mất gần 63 triệu USD và hơn 20.000 ETH.
- Người dùng mất trắng tài sản, mất niềm tin vào dapp, mạng lưới.
- Giá token lao dốc, gây hiệu ứng domino toàn thị trường.
- Cộng đồng quay lưng, rút vốn hàng loạt vì giao thức "bất lực".
- Những hacker khác sẽ tiếp tục tìm cách để hack những dự án dễ dàng bị hack trong quá khứ
Góc nhìn cá nhân về can thiệp khẩn cấp
Cá nhân mình đồng ý những biện pháp can thiệp. Vì bảo vệ người dùng là vấn đề đặt lên hàng đầu.
Vì trong nhiều tình huống khẩn cấp, khi đa số người dùng có nguy cơ thiệt hại, thì can thiệp có kiểm soát là lựa chọn thực dụng nhưng đúng.
Ví dụ:
- DAO 2016: Hard fork cứu vãn niềm tin vào Ethereum
- Hyperliquid 2025: Gỡ token kịp lúc, ngăn mất trắng 230 triệu USD
Tuy nhiên, không thể lạm dụng can thiệp.
Solend là bài học: cách họ giành quyền tạm thời để can thiệp vào ví người dùng gây tranh cãi dữ dội.
Mình ủng hộ các dự án bảo vệ người dùng, nhưng chỉ khi:
- Biện pháp công bằng, minh bạch
- Có sự đồng thuận rõ ràng từ cộng đồng
Nếu chỉ để cứu một cá nhân giàu có (whale) mà mất đi nguyên tắc Decentralized, thật khó chấp nhận.
Phân quyền không phải nguyên tắc: bảo vệ người dùng là trên hết
Không ai gửi tiền vào nền tảng mà không có cơ chế bảo vệ.
Decentralized là lý tưởng, nhưng nếu mỗi ngày người dùng mất trắng mà “không ai làm gì được”, thì DeFi chỉ còn là viễn tưởng lý thuyết.
Quan trọng là người dùng cảm thấy an toàn và được bảo vệ đúng lúc. Đôi khi, một biện pháp tạm thời, nếu được thiết kế chuẩn, là điều bắt buộc để cứu hệ thống.
Thiết kế cơ chế override: minh bạch, kiểm soát chéo và đồng thuận
Mình không phủ nhận sự can thiệp – mà cần xây dựng 1 cơ chế can thiệp minh bạch, công bằng và kiểm soát đa tầng.
Ví dụ hay:
- zkSync đề xuất một Hội đồng An ninh (multisig) cùng nhóm Guardians, được quyền kích hoạt cơ chế “circuit breaker” tạm thời:
- Đóng băng tối đa 12 giờ (soft) hoặc 7 ngày (hard)
- Nâng cấp khẩn cấp cần 9/12 + 5/8 đồng thuận
Lý do các giao thức khác nên học theo:
- Kết hợp multisig, smart contract có chức năng tạm dừng
- Governance on-chain với thời gian biểu rõ ràng
- Mọi thứ công khai, có quy trình chuẩn, không tùy tiện
Mình nghĩ đó chính là “Decentralized thực dụng” – vẫn tôn trọng Decentralized, nhưng có lối thoát rõ ràng cho khủng hoảng, và nằm trong kiểm soát cộng đồng.
Nhận ngay Voucher Trading từ 15 USDT đến 600 USDT & Đặc quyền truy cập Private Trading Group từ The Block LAB khi hoàn tất đăng ký và KYC tài khoản.
Kết luận
Mình nghĩ Decentralized thực dụng là hướng đi đúng đắn.
Thế giới DeFi không thể để lý tưởng trở thành nguyên tắc mù quáng.
Đôi lúc, để bảo vệ người dùng, quyền lực Centralized nhất định là sự cần thiết – miễn là được thiết kế:
- Minh bạch
- Cross-check mechanisms
- Đồng thuận cao
Chỉ khi đó, DeFi mới thực sự phát huy sức mạnh công nghệ mà không tạo ra nỗi lo bị sập hay mất trắng cho người dùng.
Đối với những blockchain hay tự hào với triết lí Decentralized thì hãy cẩn thận, bởi vì khi đứng trước khó khăn thì những triết lí này trở nên vô nghĩa, những thứ mà họ đã dành nhiều năm để code có thể sụp đổ chỉ trong 1 lỗ hỏng mà hacker khai thác.
Rõ ràng, cộng đồng không đòi hỏi một mạng lưới “không ai kiểm soát”, mà họ cần một hệ thống có thể phản ứng đúng cách, đúng thời điểm, để bảo vệ họ. Như SUI và các blockchain khác đang làm điều đó. Câu hỏi không còn là “có nên can thiệp hay không”, mà là “ai được quyền can thiệp, theo quy trình nào, và vì mục đích gì?”.
Tuy vậy, cũng cần nhấn mạnh: hành động lần này nên là ngoại lệ, không phải tiền lệ. Nếu Sui (hay bất kỳ chain nào khác) cứ liên tục can thiệp mỗi khi có biến, thì khái niệm “Decentralized” chỉ còn là mỹ từ trên slide thuyết trình. Mỗi can thiệp cần phải có cơ chế minh bạch, quy trình chuẩn hóa và sự đồng thuận rõ ràng từ cộng đồng, nếu không, mạng lưới sẽ dễ dàng trượt dài vào mô hình Web2 khoác áo Web3.
